اینترنت طبقاتی چیست؟

اینترنت طبقاتی نوعی دسترسی به اینترنت بسته به تخصص، جایگاه اجتماعی، شغل، تحصیلات و شخصیت حقوقی افراد است. چندی است گزارش‌هایی از اجرایی شدن طرح اینترنت طبقاتی به گوش می‌رسد و اساتید دانشگاه اولین گروهی بودند که اینترنت بدون فیلتر شامل حالشان شد. طبق این طرح پس از اساتید دانشگاه، اعضای اتحادیه فناوران رایانه تهران و برنامه نویسان گروه‌های دیگری هستند که از اینترنت بدون فیلتر برخوردار خواهند شد. در ادامه به بررسی اینترنت طبقاتی و اخبار پیرامون این طرح خواهیم پرداخت.

اینترنت طبقاتی چیست؟

در اینترنت طبقاتی افراد مختلف جامعه به بخش‌های خاصی از شبکه بین‌المللی اینترنت دسترسی داشته و از دسترسی به بخش‌های دیگر محروم خواهند بود. به عبارتی دسترسی آزاد به اینترنت، مختص به همه نیست و تنها محدود به گروه‌های خاصی می‌شود. این یعنی علاوه بر‌ شکاف طبقاتی ایجاد شده در جامعه از لحاظ اقتصادی و اجتماعی، در دسترسی به اینترنت هم این شکاف عمیق‌تر شده و به دو گروه اقشار خاص و اقشار معمولی تقسیم خواهیم شد.

برای درک بهتر این موضوع باید گفت که به عنوان مثال اساتید دانشگاه می‌توانند از پلتفرم یوتیوب بدون هیچ محدودیتی استفاده کنند اما این پلتفرم برای سایر کاربران فیلتر خواهد بود. در واقع با پیاده شدن اینترنت طبقاتی دانشجویان و دانش‌آموزان به بخش کوچکی از اینترنت دسترسی دارند، اما به ترتیب اینترنت برای کسب‌وکارها و سپس مدیران و مسئولان آزادتر خواهد بود.

اخبار پیرامون اینترنت طبقاتی

چند ماه پیش وزیر ارتباطات با حضور در یک برنامه تلویزیونی از امکان رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها برای اقشار خاص خبر داد و در مورد اینترنت ویژه کودکان صحبت کرد و برای اولین بار موضوع اینترنت طبقاتی را پیش کشید. بر اساس این طرح سطوح متفاوتی از دسترسی به اینترنت برای افراد مختلف جامعه تعریف خواهد شد.

پس از اعلام این خبر توسط وزیر ارتباطات، استادان دانشگاه به شبکه اینترنت بدون فیلتر دسترسی پیدا کردند و شایعات اجرای اینترنت طبقاتی بیش از پیش قوت گرفت. به نظر برخی از منتقدان، اجازه دسترسی آزاد به اساتید دانشگاه، نه آنقدر توطئه آمیز بود که بشود به آن اعتراض کرد و نه آنقدر منطقی که جای نگرانی برای عموم جامعه باقی نگذارد.

در ماه‌های اخیر و پس از فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی، با تصویب آیین‌نامه حمایت از کسب‌وکارها بار دیگر رویکرد ارائه اینترنت طبقاتی مطرح شد. در همین رابطه می‌توان به اطلاعیه اتحادیه فناوران تهران مبنی بر ارائه اینترنت بدون فیلتر به صنف فناوری اشاره کرده که مهر تاییدی بر ارائه اینترنت طبقاتی به برخی اصناف و گروه‌ها است. چندی پیش نیز مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در گفت‌وگو با رسانه‌ها از ارائه سرویس‌ اینترنت با کیفیت‌‌ مناسب‌ کاربران حرفه‌ای و برنامه‌نویسان سخن به میان آورد.

مشکلات اینترنت طبقاتی

از برنامه‌ها و اظهارات مقامات و دستگاه‌های مرتبط چنین بر می‌آید که یکی از مشکلات طرح اینترنت طبقاتی، محدودیت اینترنت و فیلترینگ پلتفرم‌ها و سرویس‌های خارجی برای مردم خواهد بود که اکنون نیز با آن دست به گریبان هستیم. از طرفی به برخی از کاربران همچنان که در بالا اشاره شد، اینترنت بدون فیلترینگ یا فیلترشکن دولتی ارائه می‌شود.

این نوع ارائه تبعیض‌آمیز اینترنت، که به برخی افراد خاص بدون محدودیت یا محدودیت کم ارائه می شود، می‌تواند به شکل‌گیری بازار سیاه خرید و فروش ابزارهای دسترسی و اشتراک‌های فیلترشکن نیز بیانجامد. همچنین به نظر می‌رسد اکثریت مردم و کسب‌و‌کارها باید با اینترنت کم‌سرعت و پر از محدودیت کنار بیایند.

تفاوت اینترنت طبقاتی با طرح صیانت

اجرای اینترنت طبقاتی به نوعی آغاز طرح صیانت با یک نام دیگر است. طرحی که به دلیل مخالفت‌های فراوان از دستور کار مجلس شورای اسلامی خارج گردید. گرچه با توجه به ایجاد محدودیت‌های مختلف در اینترنت به نظر می‌رسد که طرح صیانت در نهایت اجرایی خواهد شد.

می‌توان گفت که طرح صیانت قرار است نوعی اینترنت طبقاتی را ارائه دهد تا برخی سایت‌ها و پلتفرم‌ها برای برخی کاربران قابل دسترسی نباشد. در بحبوحه دست به دست شدن طرح صیانت در مجلس، عیسی زارع پور در یک برنامه تلویزیونی به طور رسمی اعلام کرد که به زودی با هماهنگی دستگاه‌های مختلف، برخی از پلتفرم‌های محدود شده برای اقشار خاصی باز خواهد شد.

دسترسی فریلنسرها به اینترنت طبقاتی

محدودیت شدید اینترنت در پی اعتراضات سراسری در کشور، بسیاری از مشاغل را با مشکلات عمده روبرو کرده است. طبق گزارش‌ها، مجوزهایی از سوی برخی اتحادیه‌ها برای رفع این محدودیت‌ها دریافت شده که به اعضای آنها اجازه می‌دهد با احراز هویت و دریافت آی پی ثابت بتوانند از اینترنت بدون محدودیت استفاده کنند.

علاوه بر این اوایل آذر ماه کار گروه اقتصاد دیجیتال آیین‌نامه‌ای را با عنوان حمایت ار فریلنسرها به تصویب رساند که در آن رد پای اینترنت طبقاتی مشاهده می‌شد. بر این اساس طرح اینترنت طبقاتی قرار است با دسترسی فریلنسرها به اینترنت بدون فیلتر گسترده‌تر شود.

مفاد این طرح به بحث سطح دسترسی اینترنت برای فریلنسرها اشاره دارد. طرح مذکور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف کرده دسترسی طبقه‌بندی شده به اینترنت را برای فریلنسرها ایجاد کند. طبق این ماده، وزارت ارتباطات باید زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پایدار و پر سرعت را برای فریلنسرهای اعتبارسنجی شده فراهم سازد. به همین دلیل وبسایتی برای شناسایی این افراد ایجاد خواهد شد تا همه در آن ثبت نام کنند.

حریم خصوصی در اینترنت طبقاتی

متاسفانه نکته‌ای که در مورد طبقاتی شدن اینترنت باید در نظر داشت، این است که اینترنت طبقاتی حتی برای اعضای گروه‌هایی که می‌توانند اینترنت آزاد داشته باشند، هم شامل هزینه‌هایی خواهد بود. یکی از پیش‌شرط‌های دسترسی به اینترنت طبقاتی اعتبارسنجی و احراز هویت است که به تبع آن درخواست‌‌ها با ارائه مشخصات هویتی، بررسی و تأیید می‌شوند. این موضوع کنترل را برای نهادهای فیلترینگ راحت‌تر می‌کند و ممکن است حریم خصوصی افراد در استفاده از اینترنت از بین برود.

آیا اینترنت طبقاتی اجرایی می‌شود؟

به طور کلی قرار بر این بود که اینترنت در شرایط عادی (نه خاص یا امنیتی)، به جز برخی پلتفرم‌های مجازی و سایت‌های غیراخلاقی در دسترس همه کاربران باشد و محدودیت دسترسی بر اساس سن تعریف شود. اما با توجه به اخبار موجود ظاهراً راهکاری از سوی برخی مراجع برای دریافت اینترنت مخصوص کسب‌و‌کارها ارائه شده که به نظر از اولین اقدامات مشهود جهت ارائه اینترنت طبقاتی و مخصوص اهداف تجاری است.

جمع‌بندی

در میان اخبار پیرامون اینترنت بدون فیلتر برای اقشار خاص جامعه، به خوبی اجرای اینترنت طبقاتی را می‌توان مشاهده کرد. مسئله اساسی در ارائه اینترنت طبقاتی علاوه بر ایجاد بخش‌بندی و تبعیض در جامعه، با نحوه احراز هویت و محفوظ ماندن هویت کاربران نیز مرتبط است. هنوز تعریف کاربران بخش‌های مختلف دقیقاً معلوم نبوده و معیار شناسایی آنها در سطح‌های مختلف نیز مبهم است. با این حال اظهارنظر رسمی مسئولان حاکی از تایید اینترنت طبقاتی برای کاربران است و شک‌های پیرامون ارائه اینترنت طبقاتی را به یقین تبدیل کرده است.